MİMARİ YAPILARDA GÖRME ENGELLİLER İÇİN İÇ ve DIŞ MEKANDA YAPILAN DÜZENLEMELER
Mustafa Onur AKIN
mustafaonurakin@gmail.com
Fotoğraf: Mustafa Onur AKIN
ARAŞTIRMA KONUSU:
MİMARİ YAPILARDA GÖRME ENGELLİLER İÇİN İÇ ve DIŞ MEKANDA YAPILAN DÜZENLEMELER
Türkiye’de ve dünyada ama özellikle Türkiye’de GÖRME ENGELLİ kişilerin günlük hayatta karşılaştıkları zorlukları ve bu olumsuzluklara karşı mimari alanda iç ve dış mekanlarda yapılan çalışmaların ne düzeyde fayda sağladığı, yeterli olup olmadığı, yapılan/yapılması istenilen/düşünülen çalışmaların neler olduğuna yönelik bir araştırma yapılmıştır. Bu araştırmalar sonucunda Türkiye’de görme engellilere yönelik olarak bir çok sivil toplum örgütü (Görme Engelliler Derneği, Çağdaş Görmeyenler Derneği ve Evrensel Görme Özürlüler Derneği ) içinde en başta yer alan 6 NOKTA KÖRLER DERNEĞİ yönetim Kurulu Üyelerinden Nemci DÖNMEZ ile bahsi geçen konular hakkında görüşülmüş ve bu dökümandaki bilgilere ulaşılmıştır.
Görüşmelerden önce yapılan araştırmalar sonucunda 6 Nokta Körler Derneği’nin resmi internet sitesi (http://www.altinokta.org.tr/) üzerinden edinilen bilgilere göre 6 Nokta Körler Derneği tarafından kurulan 6 NOKTA KÖRLERE HİZMET VAKFI’nın görme engellilerle ilgili kuruluşlara proje bazlı finansman kaynağı yaratılması ve görme engellilerin ihtiyaç duyduğu araç ve gereçlerin üretilmesi ve her alanda iyileştirme geliştirme çalışmaları yaptığı bulgusuna ulaşılmıştır.
Bu kapsamda görüşülen konuların en başında görme engellilerin EVRENSEL olarak YAZILI ve GÖRSEL iletişimde kullandıkları BRAİLLE ALFABESİ (kabartma harfler) ‘nin görme engelliler için yapılan her alanda en önemli temel taşı olduğu özellikle vurgulanarak, mimari alandaki kullanımının önemine değinilmiştir.
Bu alfabeyi, mimari alanda yapılan/yapılacak/düşünülen her şeyde olmazsa olmaz olarak kabul etmek kaydıyla:
İÇ MEKAN ÇALIŞMALARINDA
-Asansörler
Önem verilmesi gerekenler
Braille Alfabesinin (kabartma yazılar) önemi
Sesli uyarı sitemleri
Yurtdışındaki mimari yapılanmalarda, asansörlerde körlere yönelik yapılan düzenlemelerin en başında normal insanların görebildiği rakamların altına BRAİLLE ALFABESİ ile kabartma yazılar eklenmesi bir standart haline gelmişken, bazı yapılarda da kabartma yazılara ek olarak sesli sistemlerin uygulanması standartların üzerine çıkılarak görme engellilere verilen önemi gösteriyor.
Türkiye’de BRAİLLE ALFABESİ asansörlerde çok yaygın olarak kullanılmıyor. Sesli sistemlere ise rastlamak yok denecek kadar az sayıda. Özellikle son dönemlerde modern inşaat teknolojileri kullanılan yapılarda ve sıklıkla lüks tabir edilen otellerde bu sistemlere rastlamak mümkün. Buradan da görülüyor ki yurtdışında yıllardır uygulanan ve standart olan bu düzenlemeler Türkiye’de modern mimari ile yeni yeni gün yüzüne çıkıyor.
-Otel Odaları ve Koridorlar
Önem verilmesi gerekenler
Açıklayıcı tabelaların doğru yerlere yerleştirilmesi
Dünya üzerinde bir çok otelde, oda numaraları körlere özel olarak kabartma yazılarla desteklenmiş olarak bulunuyor. Buna en güzel ve dünyadaki sayılı örnekler arasından Kazakistan’da bulunan bir otelde körlere yönelik hayata geçirilmiş bir çalışma örnek gösterilebilir. Bu düzenlemede koridorda belirli yerlerde bulunan kabartma yazılar ile; o koridorda toplamda kaç oda olduğu, tuvaletin nerede olduğu, sağa ve sola dönünce hangi numaralı odanın bulunduğu gibi bilgilerin yer almasının yanı sıra oda numaraları üzerinde de ilgili oda içinde kaç adet oda bulunduğu ve oda içinde diğer bilgilerin bulunduğu kabartma tabelaların hangi duvarlara yerleştirilmiş olduğu, hangi odanın nerede olduğu, tuvaletin-banyonun vb bilgilerin bulunduğu kabartma tabelalar yer almaktadır.
Türkiye’de bu tür bir düzenleme bulunmuyor. Daha önceden de bahsedildiği üzere ancak yeni yapılarda bazı destekleri görmek mümkün.
-Umuma Açık ya da Kişisel Tuvaletler
Önem verilmesi gerekenler
Neyin nerede olduğu standardının oluşturulması ve uygulanması
Özellikle kapalı mekanlarda bir çok oda ve kapı bulunması göremeyen birisi için oldukça karmaşık ve zorlayıcı bir durum teşkil etmektedir. Bu karmaşıklığı önleyici çalışmaların başında da insani ihtiyaçların giderilmesi için kullanılan tuvaletlerin hangi kapının ardında olduğu körler için büyük önem taşıyor. Bunun için daha önce bahsedilen koridorlardaki düzenlemelerin yapılması şart. Hangi kapının tuvalet kapısı olduğunun belirtilmesinin yanı sıra tuvalet içinde de hangi kapının alafranga hangisinin alaturka olduğu, sifonun-musluğun-tuvalet kağıdının-duşun nerede bulunduğu, lavabo, çöp, havlu-kurutma cihazının yerlerinin tanımlanması büyük önem taşımakta. Yurtdışındaki tuvaletlerde, iç mekanda bulunan şeylerin açıklaması çok fazla yer almıyor ama tuvaletin hangi kapının arkasında olduğu bilgisine bir çok yerde rastlamak mümkün.
Kişisel tuvaletlerde ve banyolarda alışkanlık durumundan dolayı bu durum çok önem arz etmiyor ama bu yerleri kullanmak isteyen başka görme engelli kişiler için yardımcı bir rehber niteliğinde olabilir.
-Merdivenler
Önem verilmesi gerekenler
Trabzanların belli bölümlerinin kabartma yazı tabelasının konulabilmesi için uygun olarak dizayn edilmesi
Görme engellilerin sıklıkla karşılaştığı engellerden biri de merdivenlerdir. Merdivenlerin düz mü, sağa-sola eğimli spiral bir yapıda mı olduğu ya da diklik derecesi, basamak genişliği-sayısı, trabzan yüksekliği, kat sayısı ve kaçıncı kat olduğu gibi bilgiler büyük önem taşımaktadır. Bununla ilgili olarak özellikle trabzan üzerlerine kabartma Braille Alfabesiyle bu bilgilerin eklenmesi görme engelli birisi için engel olmaktan çıkacaktır.
Yurtdışında bahsi geçen çözüme rastlamak mümkündür.
DIŞ MEKAN ÇALIŞMALARINDA
-Kaldırımlar
Önem verilmesi gerekenler
Sesli uyarı sistemleri ve bu sisteme tümleşik kabartma levhalar
Peyzaj düzenlemesi
Trafik işaret levhaları ve araçlar
Türkiye’deki altyapının düzensizliği bir çok şeyi olumsuz etkilemekle birlikte görme engellileri çok daha fazla olumsuz etkilemektedir. Bu olumsuzlukların en başında ise kaldırımlarda normal bir insanın bile yürüyüşüne engel teşkil eden ağaçlar gelmektedir. Görme engelli kişiler kesinlikle ağaçların kaldırımlardan kaldırılmasını istememekte aksine bu doğa varlıklarının uygun düzenlemelerle uygun yerlere dikilmesini istemektedir. Beyaz değnekleriyle gördükleri kadarıyla ağaçların arasında ilerlemelerine rağmen, bazı ağaçların şekillerinden dolayı değnekle -kendi deyimleriyle- aşağısını görebilmelerine karşın üst kısımlarda ağaçların eğimleri ve dalları nedeniyle bir çok ciddi baş yaralanmalarına maruz kalmaktadırlar. Bunun dışında kaldırımlarda bulunan telefon ve foseptik kapaklarının büyük tehlike arz ettiğini düşünmektedirler. Ayrıca kaldırımların büyük bölümünü kaplayan trafik uyarı tabelalarının ortalama normal insan boyundan alçak olması durumu da ciddi yaralanmalara neden olmaktadır. Görme engellilerin kaldırımlarla ilgili en büyük sorunu ise kaldırımlara park etmiş araçların çok fazla sayıda olması ve buna bağlı olarak neresinin kaldırım neresinin taşıt yolu olduğunun bilinememesidir. Türkiye’de bunlara yönelik hiç bir önlemin ve düzenlemenin olmadığı da bilinen bir gerçektir.
Yurtdışında -özellikle İngiltere’de- kaldırımlarda ağaçlar bu düzenlemeye uygun olarak yerleştirilmiş olup ayrıca belirli aralıklarla sesli uyarı sistemleri ve kabartma yazılar bulunmaktadır. Türkiye’de böyle bir düzenlemeye gidilmesi, altyapının tamamen yenilenmesi gerektiği anlamına geldiğinden, uygun araştırmalar ile uygun bölgelerde, belirli mesafe aralıklarla sesli uyarı sistemleri ve uyarı sistemlerine tümleşik olarak o bölgenin ismi, etrafında nelerin olduğu, en yakın ulaşım durağının nerede olduğu gibi bilgilerin bulunduğu kabartma tabelalar yerleştirilebilir.
Bu yazı istek üzerine; 6 Nokta Körler Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Necmi DÖNMEZ ile görüşülerek hazırlanmış bir araştırmadır. İzin alınmadan ve yazar ismi belirtmeden başka yerlerde kullanılamaz!
mustafaonurakin@gmail.com
Fotoğraf: Mustafa Onur AKIN
ARAŞTIRMA KONUSU:
MİMARİ YAPILARDA GÖRME ENGELLİLER İÇİN İÇ ve DIŞ MEKANDA YAPILAN DÜZENLEMELER
Türkiye’de ve dünyada ama özellikle Türkiye’de GÖRME ENGELLİ kişilerin günlük hayatta karşılaştıkları zorlukları ve bu olumsuzluklara karşı mimari alanda iç ve dış mekanlarda yapılan çalışmaların ne düzeyde fayda sağladığı, yeterli olup olmadığı, yapılan/yapılması istenilen/düşünülen çalışmaların neler olduğuna yönelik bir araştırma yapılmıştır. Bu araştırmalar sonucunda Türkiye’de görme engellilere yönelik olarak bir çok sivil toplum örgütü (Görme Engelliler Derneği, Çağdaş Görmeyenler Derneği ve Evrensel Görme Özürlüler Derneği ) içinde en başta yer alan 6 NOKTA KÖRLER DERNEĞİ yönetim Kurulu Üyelerinden Nemci DÖNMEZ ile bahsi geçen konular hakkında görüşülmüş ve bu dökümandaki bilgilere ulaşılmıştır.
Görüşmelerden önce yapılan araştırmalar sonucunda 6 Nokta Körler Derneği’nin resmi internet sitesi (http://www.altinokta.org.tr/) üzerinden edinilen bilgilere göre 6 Nokta Körler Derneği tarafından kurulan 6 NOKTA KÖRLERE HİZMET VAKFI’nın görme engellilerle ilgili kuruluşlara proje bazlı finansman kaynağı yaratılması ve görme engellilerin ihtiyaç duyduğu araç ve gereçlerin üretilmesi ve her alanda iyileştirme geliştirme çalışmaları yaptığı bulgusuna ulaşılmıştır.
Bu kapsamda görüşülen konuların en başında görme engellilerin EVRENSEL olarak YAZILI ve GÖRSEL iletişimde kullandıkları BRAİLLE ALFABESİ (kabartma harfler) ‘nin görme engelliler için yapılan her alanda en önemli temel taşı olduğu özellikle vurgulanarak, mimari alandaki kullanımının önemine değinilmiştir.
Bu alfabeyi, mimari alanda yapılan/yapılacak/düşünülen her şeyde olmazsa olmaz olarak kabul etmek kaydıyla:
İÇ MEKAN ÇALIŞMALARINDA
-Asansörler
Önem verilmesi gerekenler
Braille Alfabesinin (kabartma yazılar) önemi
Sesli uyarı sitemleri
Yurtdışındaki mimari yapılanmalarda, asansörlerde körlere yönelik yapılan düzenlemelerin en başında normal insanların görebildiği rakamların altına BRAİLLE ALFABESİ ile kabartma yazılar eklenmesi bir standart haline gelmişken, bazı yapılarda da kabartma yazılara ek olarak sesli sistemlerin uygulanması standartların üzerine çıkılarak görme engellilere verilen önemi gösteriyor.
Türkiye’de BRAİLLE ALFABESİ asansörlerde çok yaygın olarak kullanılmıyor. Sesli sistemlere ise rastlamak yok denecek kadar az sayıda. Özellikle son dönemlerde modern inşaat teknolojileri kullanılan yapılarda ve sıklıkla lüks tabir edilen otellerde bu sistemlere rastlamak mümkün. Buradan da görülüyor ki yurtdışında yıllardır uygulanan ve standart olan bu düzenlemeler Türkiye’de modern mimari ile yeni yeni gün yüzüne çıkıyor.
-Otel Odaları ve Koridorlar
Önem verilmesi gerekenler
Açıklayıcı tabelaların doğru yerlere yerleştirilmesi
Dünya üzerinde bir çok otelde, oda numaraları körlere özel olarak kabartma yazılarla desteklenmiş olarak bulunuyor. Buna en güzel ve dünyadaki sayılı örnekler arasından Kazakistan’da bulunan bir otelde körlere yönelik hayata geçirilmiş bir çalışma örnek gösterilebilir. Bu düzenlemede koridorda belirli yerlerde bulunan kabartma yazılar ile; o koridorda toplamda kaç oda olduğu, tuvaletin nerede olduğu, sağa ve sola dönünce hangi numaralı odanın bulunduğu gibi bilgilerin yer almasının yanı sıra oda numaraları üzerinde de ilgili oda içinde kaç adet oda bulunduğu ve oda içinde diğer bilgilerin bulunduğu kabartma tabelaların hangi duvarlara yerleştirilmiş olduğu, hangi odanın nerede olduğu, tuvaletin-banyonun vb bilgilerin bulunduğu kabartma tabelalar yer almaktadır.
Türkiye’de bu tür bir düzenleme bulunmuyor. Daha önceden de bahsedildiği üzere ancak yeni yapılarda bazı destekleri görmek mümkün.
-Umuma Açık ya da Kişisel Tuvaletler
Önem verilmesi gerekenler
Neyin nerede olduğu standardının oluşturulması ve uygulanması
Özellikle kapalı mekanlarda bir çok oda ve kapı bulunması göremeyen birisi için oldukça karmaşık ve zorlayıcı bir durum teşkil etmektedir. Bu karmaşıklığı önleyici çalışmaların başında da insani ihtiyaçların giderilmesi için kullanılan tuvaletlerin hangi kapının ardında olduğu körler için büyük önem taşıyor. Bunun için daha önce bahsedilen koridorlardaki düzenlemelerin yapılması şart. Hangi kapının tuvalet kapısı olduğunun belirtilmesinin yanı sıra tuvalet içinde de hangi kapının alafranga hangisinin alaturka olduğu, sifonun-musluğun-tuvalet kağıdının-duşun nerede bulunduğu, lavabo, çöp, havlu-kurutma cihazının yerlerinin tanımlanması büyük önem taşımakta. Yurtdışındaki tuvaletlerde, iç mekanda bulunan şeylerin açıklaması çok fazla yer almıyor ama tuvaletin hangi kapının arkasında olduğu bilgisine bir çok yerde rastlamak mümkün.
Kişisel tuvaletlerde ve banyolarda alışkanlık durumundan dolayı bu durum çok önem arz etmiyor ama bu yerleri kullanmak isteyen başka görme engelli kişiler için yardımcı bir rehber niteliğinde olabilir.
-Merdivenler
Önem verilmesi gerekenler
Trabzanların belli bölümlerinin kabartma yazı tabelasının konulabilmesi için uygun olarak dizayn edilmesi
Görme engellilerin sıklıkla karşılaştığı engellerden biri de merdivenlerdir. Merdivenlerin düz mü, sağa-sola eğimli spiral bir yapıda mı olduğu ya da diklik derecesi, basamak genişliği-sayısı, trabzan yüksekliği, kat sayısı ve kaçıncı kat olduğu gibi bilgiler büyük önem taşımaktadır. Bununla ilgili olarak özellikle trabzan üzerlerine kabartma Braille Alfabesiyle bu bilgilerin eklenmesi görme engelli birisi için engel olmaktan çıkacaktır.
Yurtdışında bahsi geçen çözüme rastlamak mümkündür.
DIŞ MEKAN ÇALIŞMALARINDA
-Kaldırımlar
Önem verilmesi gerekenler
Sesli uyarı sistemleri ve bu sisteme tümleşik kabartma levhalar
Peyzaj düzenlemesi
Trafik işaret levhaları ve araçlar
Türkiye’deki altyapının düzensizliği bir çok şeyi olumsuz etkilemekle birlikte görme engellileri çok daha fazla olumsuz etkilemektedir. Bu olumsuzlukların en başında ise kaldırımlarda normal bir insanın bile yürüyüşüne engel teşkil eden ağaçlar gelmektedir. Görme engelli kişiler kesinlikle ağaçların kaldırımlardan kaldırılmasını istememekte aksine bu doğa varlıklarının uygun düzenlemelerle uygun yerlere dikilmesini istemektedir. Beyaz değnekleriyle gördükleri kadarıyla ağaçların arasında ilerlemelerine rağmen, bazı ağaçların şekillerinden dolayı değnekle -kendi deyimleriyle- aşağısını görebilmelerine karşın üst kısımlarda ağaçların eğimleri ve dalları nedeniyle bir çok ciddi baş yaralanmalarına maruz kalmaktadırlar. Bunun dışında kaldırımlarda bulunan telefon ve foseptik kapaklarının büyük tehlike arz ettiğini düşünmektedirler. Ayrıca kaldırımların büyük bölümünü kaplayan trafik uyarı tabelalarının ortalama normal insan boyundan alçak olması durumu da ciddi yaralanmalara neden olmaktadır. Görme engellilerin kaldırımlarla ilgili en büyük sorunu ise kaldırımlara park etmiş araçların çok fazla sayıda olması ve buna bağlı olarak neresinin kaldırım neresinin taşıt yolu olduğunun bilinememesidir. Türkiye’de bunlara yönelik hiç bir önlemin ve düzenlemenin olmadığı da bilinen bir gerçektir.
Yurtdışında -özellikle İngiltere’de- kaldırımlarda ağaçlar bu düzenlemeye uygun olarak yerleştirilmiş olup ayrıca belirli aralıklarla sesli uyarı sistemleri ve kabartma yazılar bulunmaktadır. Türkiye’de böyle bir düzenlemeye gidilmesi, altyapının tamamen yenilenmesi gerektiği anlamına geldiğinden, uygun araştırmalar ile uygun bölgelerde, belirli mesafe aralıklarla sesli uyarı sistemleri ve uyarı sistemlerine tümleşik olarak o bölgenin ismi, etrafında nelerin olduğu, en yakın ulaşım durağının nerede olduğu gibi bilgilerin bulunduğu kabartma tabelalar yerleştirilebilir.
Bu yazı istek üzerine; 6 Nokta Körler Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Necmi DÖNMEZ ile görüşülerek hazırlanmış bir araştırmadır. İzin alınmadan ve yazar ismi belirtmeden başka yerlerde kullanılamaz!
Yorumlar
Yorum Gönder
Yorumunuzu buraya yazabilirsiniz. Yorumunuza en kısa sürede yanıt verilecektir.