KAYKAYCILAR NELER YAPIYOR BÖYLE!
Yazı: Mustafa Onur AKIN
mustafaonurakin@gmail.com
onur@boardridermag.com
Fotoğraflar: Mustafa Onur AKIN
Aras Selim BANKOĞLU
Ömer ÜNAL
Mansur ASRAR
ve internet
Extreme sporlar denilince snowboard, kaykay, kitesurf, paraşüt, paten, bmx, dağcılık, windsurf, wakeboard, surf, motocross.. gibi geniş bir yelpaze karşımıza çıkıyor. Bu yazıda sadece kaykay sporu hakkında her şeyden ve tarihsel gelişiminden bahsedeceğim.
Kaykaycı olmak zor zanaat, bakın tarihsel gelişiminden bu yana “NELER NELER YAPIYORLAR”
Çoğumuz; kaykay, paten, bmx, snowboard, motocross, surf, windsurf gibi extreme spor videolarını izlerken ve çekilen fotoğraflara bakarken yapılan hareketlerin nasıl bu kadar dengeli, zamanlı, korkusuzca ve deyim yerindeyse -çoğumuzun söylediği gibi- “tık diye nasıl yapıyorlar” cümlesini kullanmışızdır. Sizce bir çok extreme sporcu tek denemede mi yapıyor hareketlerini? Bazıları evet bazıları ise belki 3-5, belki 10-15, belki de 50 deneme! Görsel olarak çok kusursuz ve basit görünen extreme spor hareketlerinin nasıl yapıldığı sorusunu sporculara sorduğumuzda şu gibi cevaplar aldık:
“…X yıldır yapıyorum...”
“...çok çalıştım...”
“…bilmem...”
“…ben daha yeni başladım...”
“...her gün X saat yapıyorum...”
“...çok basit...”
“...dua ederek…”
“...korkmayacaksın...”
“...bunun adı ollie. Ollie bütün hareketlerin temelidir. İşte bunu yaparken şunu da şöyle vuracaksın...”
“…hızlı olmak gerekir…”
..ama işin arkasında yatan; bin bir zahmetle, yorularak, kanla, kırık ve çıkıkla, bol terle, yetenekle ve sabırla kelimelerini belki mütevazilikten, belki anlatsam da anlamayacak nasıl olsa demekten ve belki de artık sıradan geldiğinden kullanmıyor olabilirler…
Kaykay denilen bu önü alınamaz çılgınlık, 1950’li yıllarda Amerika Birleşik Devletleri'nin Kaliforniya Eyaleti’nin sahil kentlerinde rüzgârsız günlerde sörf yapamayan bir durup gencin fikir üretmesiyle ortaya çıktı. Böyle günlerde vakitlerini geçirebilmek ve eğlenebilmek için sörfe benzeyen tahta parçalarına tekerlek monte ederek karada gidebilen bir spor aleti tasarladılar. Tasarladıkları bu aletten çok daha önce bulunmuş olan ve küçük çocuklar tarafından kullanılan, “SCOOTER”’a benzeyen, üzerine 4 tekerlek monte edilmiş meyve kasalarına manevra yapabilmesi için didon eklenmesiyle bu alanda mübalasız adeta yeni bir dönem başlamış oldu. Bu iki ilginç aletin 5-10 yıl içerisindeki kullanım alanı geliştikçe yeni ve özgün bir tasarıma ihtiyaç duyulmuştu. Bu gelişmeye bağlı olarak gençlerin sokaklarda tekerlekli sörf tahtalarıyla gezindiğini gören “Bill Richards 1958’de SİDEWALK SURFBOARDS” adıyla tekerlekli sörf tahtaları satmaya başladı. Bu boardlar(tahtalar), bir süre sonra tepeden iniş (downhill) ve slalom yarışlarında kullanılan LONGBOARD kaykaylara dönüştü. İşte kaykayın gerçek çıkış noktası da bundan sonra gerçekleşti. 1963'te Lerry Stevenson, MAKAHA markasıyla ilk profesyonel kaykayı piyasaya sürdü. İki sene sonra ilk şampiyona yapıldı. Artık kaykay Amerika'da tahtına oturmuş, 50 milyon adet üretilmişti...
Başlangıcından bugüne kadar popülaritesi sürekli artan bu spor, ilk ortaya çıktığı yer itibariyle -özellikle Amerika Birleşik Devletleri'nde- on yıllardır dünyanın hemen her yerinde yaklaşık 32 milyon amatör ve profesyonel kaykaycı/sporcu tarafından yapılmaktadır. Öyle ki Uluslararası Kaykay Firmaları Birliği “International Association of Skateboard Companies (IASC)” tarafından 21 Haziran 2004’de başlatılan, kaykaycıların sorumluluklarını bir gün için unutup kayarak eğlenmelerini, yüzleştikleri problemlerin dikkate alınmasının sağlanmasını, dünyaya kaykayın ne olduğunun tanıtımını, kaykayın özü olan başkaldırı, yaratıcılık ve bağımsız düşüncenin geri kazanımını sağlamak amacıyla her sene kuzey yarımkürede en uzun gün olan 21 Haziran tarihi kaykay dünyasının resmi bayramı olarak tüm dünyada kutlanmaktadır. Eğlenin ve Kayın! Sloganıyla 2004 yılında düzenlenen ilk kutlamadan itibaren bu bayramın dünyadaki etkisi, coşkusunu ve özünü yitirmeden medyanın da katılımı ile hızlı bir şekilde büyümektedir. Hal böyle olunca da kaykay; kaykayı oluşturan parçalar, kaymaya uygun özel ayakkabılar, kıyafetler ve aksesuarların üretimi ve pazarlanmasının yanı sıra; kaykay parklarının(skatepark) kurulması ve işletilmesi, yerel ve uluslararası yarışma organizasyonlarının düzenlenmesi ile çok büyük bir endüstri, ekonomi ve kültür haline gelmiştir. 2006 yılı verilerine göre kaykay sporu için dünyada 1 YILDA harcanan para miktarının 56 MİLYAR $ olduğu görülmektedir. Bu ciddi rakamlara bakılırsa, kaykay sporu her geçen gün önü alınamaz bir şekilde daha da gelişerek ilerliyor.
Yurtdışında insanlar bu sporu meslek edinmiş olup, bu işten maddi kazanç sağlamaktadır. Yüksek kazançlı ve eğlenceli bir meslek olan kaykaycılığın; Amerika’da sokak kültürüne bağlı olarak ortaya çıkması ve buna bağlı olarak bu işi yapan insanların eğitimsiz olması en kötü özelliğidir. Ancak bu kötü özelliğe karşın Türkiye’de -popüler kültürün etkisiyle ortaya çıkmıştır- kaykay yapan insanların -özellikle ilk kuşak tabir edilen kaykaycıların- %95’inin üniversite ve üstü mezunu olduğu dikkat çekmektedir. Bu durum, Türkiye’de kaykay sporuyla elit tabir edilen kesimin daha çok ilgilendiğini ve eğitimin her şeyden önemli olduğunu göstermektedir. Fakat son dönem yani yeni nesil kaykaycılara bakıldığında, kaykaya eğitimden daha çok önem verdikleri görülmektedir. Türkiye gibi gelişmekte olan ve belirsizliğin hakim olduğu ülkelerde bu işten maddi kazanım sağlanabilmesi için henüz çok erken olduğu gerçeği göz önüne alındığında; eğitimi ikinci hatta üçüncü plana atmak gençlerin geleceği için büyük bir risk teşkil etmektedir.
Dünyanın sayısız yerinde kaykay için yapılmış özel skateparklar ve alanlar bulunmaktadır. Bunlardan en büyükleri Çin’de(12000 m2) ve yakın zamanda açılacak olan Romanya’da (5500 m2) yer almaktadır. Bazı yerlerde ise -özellikle Amerika'nın çoğu bölgesinde- kaykay için ayrılmış alanlar dışında kaykay yapmak suç teşkil etmekte olduğundan; şehir mobilyalarına (banklar, merdiven korkulukları, otoparklardaki stopperlar, basamaklar, duvarlar vb.) zarar verilmesi gerekçesiyle yasaklanmıştır ve yakalanan kişilere para cezaları uygulanmaktadır. Yani kısaca kaykay sporunun yasalarda bile yeri vardır!
Kaykay sporunun şüphesiz en büyük öğelerinden olan kaykay yarışmaları, Türkiye hariç dünyanın hemen her yerinde yılda birkaç kez olmak üzere düzenlenmektedir. Yarışmalar neredeyse formula 1 kadar ilgi çekici olmakla birlikte, şampiyonanın düzenlendiği ülkelere gelen sporcular ve izleyiciler kaldıkları süre içerisinde ülke ekonomisine turizm bakımından hatırı sayılır bir gelir bırakmaktadır. Bu yarışmaları genellikle firmalar ve sıklıkla kaykaycılar düzenlerken, sektör içinde yer alan firmalar da yapılan etkinliklere sponsor olarak yarışmada derece alan sporculara onbinlerce dolar nakit para ödülünün yanı sıra malzeme sponsorluğu ödülü de vermektedir. Yarışmalarda derece alanlar ve kendini bu spor alanında ileri derecede geliştirmiş olan kaykaycılar ise sponsor firmanın çatısı altında isimlerini, dizayn ettikleri ürünlere verebilmektedir. Ayrıca sektör içinde her kaykaycının birden fazla sponsorluğu bulunabilmektedir (Giyim için ayrı bir marka, ayakkabı için ayrı bir marka, kullandığı deck için ayrı bir marka ve aksesuarlar için ayrı markalar olabilmektedir). Bu sponsorluklar kaykay sektöründeki firmaların en büyük reklamlarıdır. Sponsor olunan kişiler kaydığı sürelerde video kayıt yaparak firma bünyesinde yılda bir veya birkaç kez DVD çıkarmak zorundadır. Firmalar bu DVDler sayesinde dünyadaki bir çok kaykaycıya ulaşarak ürünlerini tanıtabilmektedir. Ayrıca sektöre özgü dergilerle yine dünyanın bir çok bölgesine ulaşmak mümkündür. Öyle ki bu dergilerden bazıları 30 yılı aşkın süredir hizmet vermektedir. Globalleşen dünya internet sayesinde artık iyice küçülmüş, bu sayede herkesin yapılan her şeyden haberi olmaya başlamış, bu bilgiler doğrultusunda artan talebe bağlı olarak sektörde yeni pazarlar doğmuştur. Bu pazarlardan biri de kesinlikle Türkiye’dir.
Türkiye pazarına yaklaşık 5 yıl önce girmeye başlayan firmalar, Türkiye’deki gümrük vergileri ve diğer etkenlerden dolayı ürünlerini dünyanın diğer yerlerindeki fiyatların yaklaşık 3 katına satmak zorunda kaldıklarından, bu ürünlere çok fazla talep olmasına karşın fiyatlardan dolayı gerçek bir ilerleme kaydedememişlerdir. Ancak dünyada olduğu gibi Türkiye’de de çok hızlı gelişim gösteren kaykay, sektörün ileriye yönelik yatırımlarını engellemiş nitelikte değildir.
Türkiye’nin kaykay geçmişine bakıldığında 1983’de başlayan serüveninin 20 yılda kat ettiği mesafenin, yaklaşık son 5 yılda kat edilen mesafenin neredeyse %25’i kadar olduğu görülmektedir. Geriye dönük son 5 yıla bakıldığında kaykay sporunun ilerlemesinde görsel iletişim sistemlerinin, özellikle de geniş bantlı internet hizmetlerinin yaygınlaşmasının büyük rol oynadığı düşünülmektedir. Tabii ki internet üzerinden ya da televizyonlar sayesinde bu işe merak duyan insanlar bilgi sahibi olarak gerekli malzemelere ulaşabilirler ama burada ufak bir sorun olduğu görülüyor: Bu sorun da popüler kültürün getirdiği çeşitlilik…yani kaykay, snowboard, surf, bmx, paten gibi extreme sporlara başlayan ülkemizde sayısız yetenekli insan var ama çeşitlilik fazla olduğundan ve sunulan alternatifler hazır ve her yerde bulunabildiği için bu sporlardan birine başlayan bir kişi yaklaşık 1-2 yıl gibi kısa bir süre içinde bu işi tamamen bırakabiliyor. Yani popüler kültür çeşitliliğine bağlı olarak bir çeşit kültür şoku yaşanıyor diyebiliriz. Türkiye’de son yıllarda kaykay adına faaliyete geçmiş kuruluşlar ise bu durumun son derece kötü olduğunu ve amaçları gereği bu tür durumları engellemeye çalıştıklarını söylüyorlar. Ayrıca yakın dönemlerde -yani 2002’den sonra- kaykay sporuna başlayanların, kaykayı bir spor dalından çok eğlence aracı olarak görmeleri Türkiye’de bu sporun gelişimini yavaşlattığını gösteriyor. Buradaki en büyük kısırlık ise Türkiye’de 2002 öncesi kuşağının kaykayı o dönemden bu güne kadar hep spor olarak benimsemelerinin yanında, kaykay sporunun yakın zamanda ve ilk olarak 2012 Londra Olimpiyatları’nda extreme spor dalı olarak yer alacağının bilinmesine rağmen eğlence aracı bilincinden çıkarılamamış olmasıdır.
…Günümüzde bir çok kaykay sporcusu bir yerlerden atlamaktan, uçmaktan farklı olarak aynı zamanda sanatçı kimlikleriyle de ön plana çıkmaktadır. Bu anlamda düşünüldüğünde kaykay sporu için, extreme bir spor dalı olmanın ötesinde yaratıcılığın farklı bir şekilde dışa vurumudur da denilebilir. Özellikle son yıllarda kaykaycılar tarafından veya kaykayla ilgili objeleri farklı alanlardaki sanatçıların sentezlemesiyle yaratılan sanatsal içerikli öğelerin tümünü SKATEART başlığı altında görmek mümkündür. Kaykay tahtalarının altındaki desenlerden modaya, endüstriyel tasarımlardan aksesuarlara bakalım kaykaycılar sanatı nasıl yorumlamışlar.
Araştırmalarım sırasında Türkiye’de kaykay sporunu geliştirmeye ve hak ettiği yere getirmeye yönelik çalışmalar yürüten birçok oluşumla karşılaştım ve kaykay başlığı altında çok farklı ve ilginç konularda da hizmet verdiklerini gördüm. İşte bunlar arasında başı çekenlerden bazıları:
skateboardTR - skateboardTÜRKİYE
skateboardTR-skateboardTÜRKİYE oluşumu 1996 yılından bu yana hizmet veren en kapsamlı ve ilk web sitesidir. Site genel olarak Türkiye’de kaykay yapılabilecek yerler, genel içerikli haberler, Türkiye’de bu sporla ilgilenen ya da bir dönem ilgilenmiş olan sporcular hakkında bilgiler vermenin yanı sıra ulusal anlamda ciddi kaykay yarışmaları düzenlemektedir. Bunlardan;
- 21 June Go Skateboarding Day in Turkey, Kaykayla uzun ve yüksek atlama yarışması
- 27 August SK8fest İstanbul Skate Contest, Kaykay Festivali
etkinlikleri senede iki defa düzenli olarak yapılmaktadır. Ayrıca reklam, dizi, film ve cast çekimlerine sporcu ve malzeme desteği sağlamaktadır.
www.skateboardtr.com
BALIK SKATEBOARD CULTURE
Balık ismi, kaykay sporunda yer alan Game Of Skate adlı oyunun Türkiye’de bilinen ismidir. Oyunda yer alan her kaykaycı sırayla bir hareket gösterir ve diğer kaykaycılar bu hareketin aynısını yapmaya çalışırlar. Hareketi yapamayan sporculara sırayla harfler verilir. Bu harfler S.K.A.T.E dir. Türkiye’de de B.A.L.I.K olarak bilinir. Harfleri tamamlayan sporcu oyundan çıkarılır. Amaç en az harfle en çok hareket göstermektir.
İsmini bu oyundan alan Balık firması skateboardTR-skateboardTÜRKİYE ile ortak çalışmalar yürütmektedir. Firma; sokak kültürünü, sanatı ve sporu aynı çatı altında toplamayı amaç edinmiştir.
KISA BİLGİLERLE BALIK
Sokak Kültürü; Plastik Sanatlar, Moda, Tasarım, Dans, Müzik ve Spor ile etkileşim içerisinde olan, olanaksızlıklardan olanak yaratmak için “Do It Yourself” (DIY) /kendi işini kendin yap prensibiyle hareket eden, onlarca yıldır popüler kültürlerin ilham kaynağı olmuş önemli bir alt kültürdür.
KayKay / Skateboard sporu sokak kültürünün en önemli öğelerinden biri haline gelmiştir, çünkü kaykay kendi içinde (hareket, yaratıcılık, başkaldırı, DIY) sokak kültürünün tüm öğelerini barındırır.
“BALIK skateboard culture”; Türkiye’de sokak sanatı, kaykay ve DIY (Do It Yourself) altyapısı ile yetişen genç sanatçıları ve sporcuları bir araya getirerek üretimlerini, aktivitelerini ve fikirlerini paylaşacakları ortamlar oluşturmayı amaçlamaktadır. Bu amaçlar doğrultusunda deneyimli mimar, tasarımcı, organizatör ve küratör ekibi ile kaykay, bisiklet, paten sporları, sokak aktiviteleri, organizasyonlar ve sergiler için üç ana başlık altında hizmet vermektedir.
• BALIK skateparks/kaykay parkurları: Türkiye’de özellikle beton kaykay parkurları tasarımı ve inşaatı konusunda deneyimi olan tek firmadır. Hertürlü kaykay, paten ve bisiklet parkuru, sportif alan, kültürel mekan tasarımı ve inşaatını üstlenir. Mevcut rampaları lansman, reklam, film, dizi, etkinlik isteklerine bağlı olarak kiralama hizmeti verir.
- LOVEBOWL, İstanbul Maltepe Dragos’ta özel villa bahçesine beton kaykay havuzu
- AYAKLI SKATEPARK, İstanbul Caddebostan Sahili taşınabilir mobil kaykay parkı
- BALIK MOBİL SKATEPARK, organizasyonlarda kullanabilmek için taşınabilir kapsamlı kaykay parkı
- ALÇAK SKATEPARK, Kadıköy Altıyol’da bir pasaj içine yapılmış kapalı bir kaykay parkıdır. Park aynı zamanda Türkiye’de bir ilki gerçekleştirerek sanat dünyası için sergi salonu hizmeti de vermektedir. www.alcakskatepark.com
• BALIK organizasyon: Ulusal ve uluslar arası kaykay firmaları sponsorluğunda yarışma organizasyonları, gösteri organizasyonları, kamusal alanlarda kültürel ve toplumsal organizasyonlar düzenler.
- ROCK’n COKE 2009, Dünyaca ünlü kaykay sporcularının performanslarını sergilemeleri,
- 21 JUNE GO SKATEBOARDING DAY 2009, Beşiktaş Barbaros Parkı’nda dünya kaykay günü çerçevesinde gerçekleştirilen açık hava festivali,
- 27 AĞUSTOS SKATEFEST İSTANBUL KAYKAY YARIŞMASI 2008, Caddebostan Sahili’nde gerçekleştirilen Türkiye’nin en büyük kaykay festivali ve yarışması,
- 21 JUNE GO SKATEBOARDING DAY 2008, Caddebostan Sahili’nde dünya kaykay günü çerçevesinde gerçekleştirilen açık hava festivali,
• BALIK sanat: Sanatçıların ürünlerini sergileyebilecekleri ortamlar yaratır, tasarımlarının üretilmesini ve satışa sunulmasını sağlar.
SOKAK STiLi
Sokak Stili, sokak kültürlerini tanıtmak amacıyla, sokak sanatcılarından, kaykaycılardan ve illustratörlerden oluşan ekibinin koordinatörlüğünde, e-Fanzin adı altında yayınlanan bir web projesidir.
Sokak Stili’nin amacı, sokak kültürleriyle ilgilenenlerin ve kültürün içinde olanların internet üzerindeki Türkçe içerikli kaynağını sağlamak.
Kim bilebilirdi ki bir gün Sokak Kültürlerinin popülerleşeceğini? TVlerde, reklam panolarında, dergilerde, kitaplarda, sokaklarda, gözünüzün görebilceği her yerdeler onlar..
İçeride kimler mi var? Sokak sanatcıları, kaykaycılar, tasarımcılar, yazarlar, çizerler, stilistler, müzisyenler..
Herkes SOKAKTA!
www.sokakstili.com
BOARDRiDERMAG
Tahta sporları ağırlıklı bir magazin dergisidir. Şuanda internet üzerinden yayın yapmaktadır. Extreme sporlarla ilgileniyorsanız www.boardridermag.com sayfasına göz atmanızı tavsiye ederim.
DİĞER OLUŞUMLAR
- www.etniesturkey.com
- www.x4tune.com
- www.kaykayturkiye.com
- www.kaykay.tv
- http://thisismoustache.blogspot.com/
- http://sports.groups.yahoo.com/group/skateturkey/
Bu yazı 2008 yılında Boardridermag Dergisi'nde, www.skateboardturkiye.com-www.skateboardtr.com sitesinde ve bir çok web sitesinde yayınlanmıştır. İzin alınmadan ve yazar ismi belirtilmeden başka yerlerde kullanılamaz!
mustafaonurakin@gmail.com
onur@boardridermag.com
Fotoğraflar: Mustafa Onur AKIN
Aras Selim BANKOĞLU
Ömer ÜNAL
Mansur ASRAR
ve internet
Extreme sporlar denilince snowboard, kaykay, kitesurf, paraşüt, paten, bmx, dağcılık, windsurf, wakeboard, surf, motocross.. gibi geniş bir yelpaze karşımıza çıkıyor. Bu yazıda sadece kaykay sporu hakkında her şeyden ve tarihsel gelişiminden bahsedeceğim.
Kaykaycı olmak zor zanaat, bakın tarihsel gelişiminden bu yana “NELER NELER YAPIYORLAR”
Çoğumuz; kaykay, paten, bmx, snowboard, motocross, surf, windsurf gibi extreme spor videolarını izlerken ve çekilen fotoğraflara bakarken yapılan hareketlerin nasıl bu kadar dengeli, zamanlı, korkusuzca ve deyim yerindeyse -çoğumuzun söylediği gibi- “tık diye nasıl yapıyorlar” cümlesini kullanmışızdır. Sizce bir çok extreme sporcu tek denemede mi yapıyor hareketlerini? Bazıları evet bazıları ise belki 3-5, belki 10-15, belki de 50 deneme! Görsel olarak çok kusursuz ve basit görünen extreme spor hareketlerinin nasıl yapıldığı sorusunu sporculara sorduğumuzda şu gibi cevaplar aldık:
“…X yıldır yapıyorum...”
“...çok çalıştım...”
“…bilmem...”
“…ben daha yeni başladım...”
“...her gün X saat yapıyorum...”
“...çok basit...”
“...dua ederek…”
“...korkmayacaksın...”
“...bunun adı ollie. Ollie bütün hareketlerin temelidir. İşte bunu yaparken şunu da şöyle vuracaksın...”
“…hızlı olmak gerekir…”
..ama işin arkasında yatan; bin bir zahmetle, yorularak, kanla, kırık ve çıkıkla, bol terle, yetenekle ve sabırla kelimelerini belki mütevazilikten, belki anlatsam da anlamayacak nasıl olsa demekten ve belki de artık sıradan geldiğinden kullanmıyor olabilirler…
Kaykay denilen bu önü alınamaz çılgınlık, 1950’li yıllarda Amerika Birleşik Devletleri'nin Kaliforniya Eyaleti’nin sahil kentlerinde rüzgârsız günlerde sörf yapamayan bir durup gencin fikir üretmesiyle ortaya çıktı. Böyle günlerde vakitlerini geçirebilmek ve eğlenebilmek için sörfe benzeyen tahta parçalarına tekerlek monte ederek karada gidebilen bir spor aleti tasarladılar. Tasarladıkları bu aletten çok daha önce bulunmuş olan ve küçük çocuklar tarafından kullanılan, “SCOOTER”’a benzeyen, üzerine 4 tekerlek monte edilmiş meyve kasalarına manevra yapabilmesi için didon eklenmesiyle bu alanda mübalasız adeta yeni bir dönem başlamış oldu. Bu iki ilginç aletin 5-10 yıl içerisindeki kullanım alanı geliştikçe yeni ve özgün bir tasarıma ihtiyaç duyulmuştu. Bu gelişmeye bağlı olarak gençlerin sokaklarda tekerlekli sörf tahtalarıyla gezindiğini gören “Bill Richards 1958’de SİDEWALK SURFBOARDS” adıyla tekerlekli sörf tahtaları satmaya başladı. Bu boardlar(tahtalar), bir süre sonra tepeden iniş (downhill) ve slalom yarışlarında kullanılan LONGBOARD kaykaylara dönüştü. İşte kaykayın gerçek çıkış noktası da bundan sonra gerçekleşti. 1963'te Lerry Stevenson, MAKAHA markasıyla ilk profesyonel kaykayı piyasaya sürdü. İki sene sonra ilk şampiyona yapıldı. Artık kaykay Amerika'da tahtına oturmuş, 50 milyon adet üretilmişti...
Başlangıcından bugüne kadar popülaritesi sürekli artan bu spor, ilk ortaya çıktığı yer itibariyle -özellikle Amerika Birleşik Devletleri'nde- on yıllardır dünyanın hemen her yerinde yaklaşık 32 milyon amatör ve profesyonel kaykaycı/sporcu tarafından yapılmaktadır. Öyle ki Uluslararası Kaykay Firmaları Birliği “International Association of Skateboard Companies (IASC)” tarafından 21 Haziran 2004’de başlatılan, kaykaycıların sorumluluklarını bir gün için unutup kayarak eğlenmelerini, yüzleştikleri problemlerin dikkate alınmasının sağlanmasını, dünyaya kaykayın ne olduğunun tanıtımını, kaykayın özü olan başkaldırı, yaratıcılık ve bağımsız düşüncenin geri kazanımını sağlamak amacıyla her sene kuzey yarımkürede en uzun gün olan 21 Haziran tarihi kaykay dünyasının resmi bayramı olarak tüm dünyada kutlanmaktadır. Eğlenin ve Kayın! Sloganıyla 2004 yılında düzenlenen ilk kutlamadan itibaren bu bayramın dünyadaki etkisi, coşkusunu ve özünü yitirmeden medyanın da katılımı ile hızlı bir şekilde büyümektedir. Hal böyle olunca da kaykay; kaykayı oluşturan parçalar, kaymaya uygun özel ayakkabılar, kıyafetler ve aksesuarların üretimi ve pazarlanmasının yanı sıra; kaykay parklarının(skatepark) kurulması ve işletilmesi, yerel ve uluslararası yarışma organizasyonlarının düzenlenmesi ile çok büyük bir endüstri, ekonomi ve kültür haline gelmiştir. 2006 yılı verilerine göre kaykay sporu için dünyada 1 YILDA harcanan para miktarının 56 MİLYAR $ olduğu görülmektedir. Bu ciddi rakamlara bakılırsa, kaykay sporu her geçen gün önü alınamaz bir şekilde daha da gelişerek ilerliyor.
Yurtdışında insanlar bu sporu meslek edinmiş olup, bu işten maddi kazanç sağlamaktadır. Yüksek kazançlı ve eğlenceli bir meslek olan kaykaycılığın; Amerika’da sokak kültürüne bağlı olarak ortaya çıkması ve buna bağlı olarak bu işi yapan insanların eğitimsiz olması en kötü özelliğidir. Ancak bu kötü özelliğe karşın Türkiye’de -popüler kültürün etkisiyle ortaya çıkmıştır- kaykay yapan insanların -özellikle ilk kuşak tabir edilen kaykaycıların- %95’inin üniversite ve üstü mezunu olduğu dikkat çekmektedir. Bu durum, Türkiye’de kaykay sporuyla elit tabir edilen kesimin daha çok ilgilendiğini ve eğitimin her şeyden önemli olduğunu göstermektedir. Fakat son dönem yani yeni nesil kaykaycılara bakıldığında, kaykaya eğitimden daha çok önem verdikleri görülmektedir. Türkiye gibi gelişmekte olan ve belirsizliğin hakim olduğu ülkelerde bu işten maddi kazanım sağlanabilmesi için henüz çok erken olduğu gerçeği göz önüne alındığında; eğitimi ikinci hatta üçüncü plana atmak gençlerin geleceği için büyük bir risk teşkil etmektedir.
Dünyanın sayısız yerinde kaykay için yapılmış özel skateparklar ve alanlar bulunmaktadır. Bunlardan en büyükleri Çin’de(12000 m2) ve yakın zamanda açılacak olan Romanya’da (5500 m2) yer almaktadır. Bazı yerlerde ise -özellikle Amerika'nın çoğu bölgesinde- kaykay için ayrılmış alanlar dışında kaykay yapmak suç teşkil etmekte olduğundan; şehir mobilyalarına (banklar, merdiven korkulukları, otoparklardaki stopperlar, basamaklar, duvarlar vb.) zarar verilmesi gerekçesiyle yasaklanmıştır ve yakalanan kişilere para cezaları uygulanmaktadır. Yani kısaca kaykay sporunun yasalarda bile yeri vardır!
Kaykay sporunun şüphesiz en büyük öğelerinden olan kaykay yarışmaları, Türkiye hariç dünyanın hemen her yerinde yılda birkaç kez olmak üzere düzenlenmektedir. Yarışmalar neredeyse formula 1 kadar ilgi çekici olmakla birlikte, şampiyonanın düzenlendiği ülkelere gelen sporcular ve izleyiciler kaldıkları süre içerisinde ülke ekonomisine turizm bakımından hatırı sayılır bir gelir bırakmaktadır. Bu yarışmaları genellikle firmalar ve sıklıkla kaykaycılar düzenlerken, sektör içinde yer alan firmalar da yapılan etkinliklere sponsor olarak yarışmada derece alan sporculara onbinlerce dolar nakit para ödülünün yanı sıra malzeme sponsorluğu ödülü de vermektedir. Yarışmalarda derece alanlar ve kendini bu spor alanında ileri derecede geliştirmiş olan kaykaycılar ise sponsor firmanın çatısı altında isimlerini, dizayn ettikleri ürünlere verebilmektedir. Ayrıca sektör içinde her kaykaycının birden fazla sponsorluğu bulunabilmektedir (Giyim için ayrı bir marka, ayakkabı için ayrı bir marka, kullandığı deck için ayrı bir marka ve aksesuarlar için ayrı markalar olabilmektedir). Bu sponsorluklar kaykay sektöründeki firmaların en büyük reklamlarıdır. Sponsor olunan kişiler kaydığı sürelerde video kayıt yaparak firma bünyesinde yılda bir veya birkaç kez DVD çıkarmak zorundadır. Firmalar bu DVDler sayesinde dünyadaki bir çok kaykaycıya ulaşarak ürünlerini tanıtabilmektedir. Ayrıca sektöre özgü dergilerle yine dünyanın bir çok bölgesine ulaşmak mümkündür. Öyle ki bu dergilerden bazıları 30 yılı aşkın süredir hizmet vermektedir. Globalleşen dünya internet sayesinde artık iyice küçülmüş, bu sayede herkesin yapılan her şeyden haberi olmaya başlamış, bu bilgiler doğrultusunda artan talebe bağlı olarak sektörde yeni pazarlar doğmuştur. Bu pazarlardan biri de kesinlikle Türkiye’dir.
Türkiye pazarına yaklaşık 5 yıl önce girmeye başlayan firmalar, Türkiye’deki gümrük vergileri ve diğer etkenlerden dolayı ürünlerini dünyanın diğer yerlerindeki fiyatların yaklaşık 3 katına satmak zorunda kaldıklarından, bu ürünlere çok fazla talep olmasına karşın fiyatlardan dolayı gerçek bir ilerleme kaydedememişlerdir. Ancak dünyada olduğu gibi Türkiye’de de çok hızlı gelişim gösteren kaykay, sektörün ileriye yönelik yatırımlarını engellemiş nitelikte değildir.
Türkiye’nin kaykay geçmişine bakıldığında 1983’de başlayan serüveninin 20 yılda kat ettiği mesafenin, yaklaşık son 5 yılda kat edilen mesafenin neredeyse %25’i kadar olduğu görülmektedir. Geriye dönük son 5 yıla bakıldığında kaykay sporunun ilerlemesinde görsel iletişim sistemlerinin, özellikle de geniş bantlı internet hizmetlerinin yaygınlaşmasının büyük rol oynadığı düşünülmektedir. Tabii ki internet üzerinden ya da televizyonlar sayesinde bu işe merak duyan insanlar bilgi sahibi olarak gerekli malzemelere ulaşabilirler ama burada ufak bir sorun olduğu görülüyor: Bu sorun da popüler kültürün getirdiği çeşitlilik…yani kaykay, snowboard, surf, bmx, paten gibi extreme sporlara başlayan ülkemizde sayısız yetenekli insan var ama çeşitlilik fazla olduğundan ve sunulan alternatifler hazır ve her yerde bulunabildiği için bu sporlardan birine başlayan bir kişi yaklaşık 1-2 yıl gibi kısa bir süre içinde bu işi tamamen bırakabiliyor. Yani popüler kültür çeşitliliğine bağlı olarak bir çeşit kültür şoku yaşanıyor diyebiliriz. Türkiye’de son yıllarda kaykay adına faaliyete geçmiş kuruluşlar ise bu durumun son derece kötü olduğunu ve amaçları gereği bu tür durumları engellemeye çalıştıklarını söylüyorlar. Ayrıca yakın dönemlerde -yani 2002’den sonra- kaykay sporuna başlayanların, kaykayı bir spor dalından çok eğlence aracı olarak görmeleri Türkiye’de bu sporun gelişimini yavaşlattığını gösteriyor. Buradaki en büyük kısırlık ise Türkiye’de 2002 öncesi kuşağının kaykayı o dönemden bu güne kadar hep spor olarak benimsemelerinin yanında, kaykay sporunun yakın zamanda ve ilk olarak 2012 Londra Olimpiyatları’nda extreme spor dalı olarak yer alacağının bilinmesine rağmen eğlence aracı bilincinden çıkarılamamış olmasıdır.
…Günümüzde bir çok kaykay sporcusu bir yerlerden atlamaktan, uçmaktan farklı olarak aynı zamanda sanatçı kimlikleriyle de ön plana çıkmaktadır. Bu anlamda düşünüldüğünde kaykay sporu için, extreme bir spor dalı olmanın ötesinde yaratıcılığın farklı bir şekilde dışa vurumudur da denilebilir. Özellikle son yıllarda kaykaycılar tarafından veya kaykayla ilgili objeleri farklı alanlardaki sanatçıların sentezlemesiyle yaratılan sanatsal içerikli öğelerin tümünü SKATEART başlığı altında görmek mümkündür. Kaykay tahtalarının altındaki desenlerden modaya, endüstriyel tasarımlardan aksesuarlara bakalım kaykaycılar sanatı nasıl yorumlamışlar.
Araştırmalarım sırasında Türkiye’de kaykay sporunu geliştirmeye ve hak ettiği yere getirmeye yönelik çalışmalar yürüten birçok oluşumla karşılaştım ve kaykay başlığı altında çok farklı ve ilginç konularda da hizmet verdiklerini gördüm. İşte bunlar arasında başı çekenlerden bazıları:
skateboardTR - skateboardTÜRKİYE
skateboardTR-skateboardTÜRKİYE oluşumu 1996 yılından bu yana hizmet veren en kapsamlı ve ilk web sitesidir. Site genel olarak Türkiye’de kaykay yapılabilecek yerler, genel içerikli haberler, Türkiye’de bu sporla ilgilenen ya da bir dönem ilgilenmiş olan sporcular hakkında bilgiler vermenin yanı sıra ulusal anlamda ciddi kaykay yarışmaları düzenlemektedir. Bunlardan;
- 21 June Go Skateboarding Day in Turkey, Kaykayla uzun ve yüksek atlama yarışması
- 27 August SK8fest İstanbul Skate Contest, Kaykay Festivali
etkinlikleri senede iki defa düzenli olarak yapılmaktadır. Ayrıca reklam, dizi, film ve cast çekimlerine sporcu ve malzeme desteği sağlamaktadır.
www.skateboardtr.com
BALIK SKATEBOARD CULTURE
Balık ismi, kaykay sporunda yer alan Game Of Skate adlı oyunun Türkiye’de bilinen ismidir. Oyunda yer alan her kaykaycı sırayla bir hareket gösterir ve diğer kaykaycılar bu hareketin aynısını yapmaya çalışırlar. Hareketi yapamayan sporculara sırayla harfler verilir. Bu harfler S.K.A.T.E dir. Türkiye’de de B.A.L.I.K olarak bilinir. Harfleri tamamlayan sporcu oyundan çıkarılır. Amaç en az harfle en çok hareket göstermektir.
İsmini bu oyundan alan Balık firması skateboardTR-skateboardTÜRKİYE ile ortak çalışmalar yürütmektedir. Firma; sokak kültürünü, sanatı ve sporu aynı çatı altında toplamayı amaç edinmiştir.
KISA BİLGİLERLE BALIK
Sokak Kültürü; Plastik Sanatlar, Moda, Tasarım, Dans, Müzik ve Spor ile etkileşim içerisinde olan, olanaksızlıklardan olanak yaratmak için “Do It Yourself” (DIY) /kendi işini kendin yap prensibiyle hareket eden, onlarca yıldır popüler kültürlerin ilham kaynağı olmuş önemli bir alt kültürdür.
KayKay / Skateboard sporu sokak kültürünün en önemli öğelerinden biri haline gelmiştir, çünkü kaykay kendi içinde (hareket, yaratıcılık, başkaldırı, DIY) sokak kültürünün tüm öğelerini barındırır.
“BALIK skateboard culture”; Türkiye’de sokak sanatı, kaykay ve DIY (Do It Yourself) altyapısı ile yetişen genç sanatçıları ve sporcuları bir araya getirerek üretimlerini, aktivitelerini ve fikirlerini paylaşacakları ortamlar oluşturmayı amaçlamaktadır. Bu amaçlar doğrultusunda deneyimli mimar, tasarımcı, organizatör ve küratör ekibi ile kaykay, bisiklet, paten sporları, sokak aktiviteleri, organizasyonlar ve sergiler için üç ana başlık altında hizmet vermektedir.
• BALIK skateparks/kaykay parkurları: Türkiye’de özellikle beton kaykay parkurları tasarımı ve inşaatı konusunda deneyimi olan tek firmadır. Hertürlü kaykay, paten ve bisiklet parkuru, sportif alan, kültürel mekan tasarımı ve inşaatını üstlenir. Mevcut rampaları lansman, reklam, film, dizi, etkinlik isteklerine bağlı olarak kiralama hizmeti verir.
- LOVEBOWL, İstanbul Maltepe Dragos’ta özel villa bahçesine beton kaykay havuzu
- AYAKLI SKATEPARK, İstanbul Caddebostan Sahili taşınabilir mobil kaykay parkı
- BALIK MOBİL SKATEPARK, organizasyonlarda kullanabilmek için taşınabilir kapsamlı kaykay parkı
- ALÇAK SKATEPARK, Kadıköy Altıyol’da bir pasaj içine yapılmış kapalı bir kaykay parkıdır. Park aynı zamanda Türkiye’de bir ilki gerçekleştirerek sanat dünyası için sergi salonu hizmeti de vermektedir. www.alcakskatepark.com
• BALIK organizasyon: Ulusal ve uluslar arası kaykay firmaları sponsorluğunda yarışma organizasyonları, gösteri organizasyonları, kamusal alanlarda kültürel ve toplumsal organizasyonlar düzenler.
- ROCK’n COKE 2009, Dünyaca ünlü kaykay sporcularının performanslarını sergilemeleri,
- 21 JUNE GO SKATEBOARDING DAY 2009, Beşiktaş Barbaros Parkı’nda dünya kaykay günü çerçevesinde gerçekleştirilen açık hava festivali,
- 27 AĞUSTOS SKATEFEST İSTANBUL KAYKAY YARIŞMASI 2008, Caddebostan Sahili’nde gerçekleştirilen Türkiye’nin en büyük kaykay festivali ve yarışması,
- 21 JUNE GO SKATEBOARDING DAY 2008, Caddebostan Sahili’nde dünya kaykay günü çerçevesinde gerçekleştirilen açık hava festivali,
• BALIK sanat: Sanatçıların ürünlerini sergileyebilecekleri ortamlar yaratır, tasarımlarının üretilmesini ve satışa sunulmasını sağlar.
SOKAK STiLi
Sokak Stili, sokak kültürlerini tanıtmak amacıyla, sokak sanatcılarından, kaykaycılardan ve illustratörlerden oluşan ekibinin koordinatörlüğünde, e-Fanzin adı altında yayınlanan bir web projesidir.
Sokak Stili’nin amacı, sokak kültürleriyle ilgilenenlerin ve kültürün içinde olanların internet üzerindeki Türkçe içerikli kaynağını sağlamak.
Kim bilebilirdi ki bir gün Sokak Kültürlerinin popülerleşeceğini? TVlerde, reklam panolarında, dergilerde, kitaplarda, sokaklarda, gözünüzün görebilceği her yerdeler onlar..
İçeride kimler mi var? Sokak sanatcıları, kaykaycılar, tasarımcılar, yazarlar, çizerler, stilistler, müzisyenler..
Herkes SOKAKTA!
www.sokakstili.com
BOARDRiDERMAG
Tahta sporları ağırlıklı bir magazin dergisidir. Şuanda internet üzerinden yayın yapmaktadır. Extreme sporlarla ilgileniyorsanız www.boardridermag.com sayfasına göz atmanızı tavsiye ederim.
DİĞER OLUŞUMLAR
- www.etniesturkey.com
- www.x4tune.com
- www.kaykayturkiye.com
- www.kaykay.tv
- http://thisismoustache.blogspot.com/
- http://sports.groups.yahoo.com/group/skateturkey/
Bu yazı 2008 yılında Boardridermag Dergisi'nde, www.skateboardturkiye.com-www.skateboardtr.com sitesinde ve bir çok web sitesinde yayınlanmıştır. İzin alınmadan ve yazar ismi belirtilmeden başka yerlerde kullanılamaz!
Yorumlar
Yorum Gönder
Yorumunuzu buraya yazabilirsiniz. Yorumunuza en kısa sürede yanıt verilecektir.